Słownik utworzony na podstawie korpusu tekstów gwary bukowieckiej przez wolontariuszy:

Dział I Gospodarka i pole: Zofia Dragan, Agnieszka Poniża, Agnieszka Sobecka

Dział II Jedza: Zofia Dragan, Barbara Dragan, Katarzyna Grzesiecka, Dominika Woźna

W przygotowaniu:

Dział III „Jo, ty, ón”: Zofia Dragan, Hanna Owsianna, Agnieszka Raszewska

Dział IV „Majstry i fachy” – Zofia Dragan, Jerzy Sowijak, Dominika Woźna

 

Korpus tekstów powstał w ramach operacji „Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013”, Oś 4 LEADER, projekt „Przygotowanie korpusu tekstów w gwarze bukowieckiej”

 

 

Dział I

Gospodarka i pole

 

 

Rośliny

 

babi chlyp – tasznik, chwast

brynczka - dzika wyka

buchta – niedorodne zboże, zarośnięte chwastami, rzadkie, byle jakie malutkie, puste kłosy „Na dołku to już nic ni ma z tego żyta latoś, sama buchta”

choudrych - chwast ognicha

cyndeija, cyndelijo - chwast o żółtych kwiatach, po złamaniu odygi wypływa żólta ciecz, smaruje się nią kurzajki

cukruwa – buraki cukrowe

ćwikiołka, ćwikioła – pojedyńcza ćwikła

ćwikła-buraki pastewne „Mumy na płolu ćwikłe”

drest - rdest ptasi

flance – sadzonki „my już któryjś rok sami robiymy flance pomidłorów, jes doś tani”

glapi mak – dziki mak

gnutle – chrust, odrąbane dolne patyki sosny zbierane na opał „Ktu tero chodzi na gnutle? Abo na baźki... Przywiezum wyngla, drzewa z tartaku i majum lekie polynie, nie to co przódy...”

kuńczyna - koniczyna

knebel, knebelek – patyk, patyczek, kij „Prezynt od gwiozdora? Knebel na rzyć i tyla!”, „Nazbiyroł rozmaitych knebelków i tym się bawiół, ktu mioł downy zabowki?”

kuński zómb – kukurydza

kuoszczka - skrzyp polny

krzyżołek - chwast

luczywko – drewniany patyk z żywicznego drewnw służący do rozpalania ognia „Jak dziadek ni miocie nic do roboty to naróbcie łuczywków, zaś mocno nadbijum”

majs- kukurydza „Mumy na płolu dużo majsu”

mietlunka – brzozowe gałęzie wycinane na miotły

mietła ( ciota, hypa) – mietlica– popularny chwast w zbożu

mysi trzyb – chwast glistnica

pinderynda – biełuń

piyrdka – piszczałka z zielonego żyta robiona przez dzieci „Jak my paśli gysi, co my się nalotali, co my tych piyrdek narobiyli, tych piszczołek... buło wesoło...”, „Dziadek nauczył mnie robic piyrdki z żyta. Idę na pole i sobie robię – dłuższe, krótsze, bo każda inaczej gra”

piyrnata, piyrnota - chwas wichlacz

płachta, płachytka - kwadratowy kawał tkaniny (ok. metr na matr) z paskiem do związania na każdym rogu. W płachcie nosiło się z pola zielonkę, sadiło się z płachty ziemniaki, przenosiło się różne ciężary

pyrki – ziemniaki „Wczoraj na płolu zbiyrałam pyrki.”

różane liście – podbiał

serduszka Matki Błoski, (pociorki) – drżączka, roślina łąkowa

siymiuszka – nasiona „Sa mosz siymiuszka od szałąty, jyno nie sij gysto”

smól – żywica „W tym pinku w ziymi, to bół sum smól, się go rudowło i robiuło łuczywka”

sporzysz – chwast płożący

wilk, wilki – chwast, rzep

wolskie ślepia – chwast rumian polny

zielsko – wszelkie chwasty

zogunek – zagonek, grządka „Na łogrodzie mumy piynć zogónków mrchwie”

zwuneczek – smółka, kwiat łąkowy ma klejące łodyżki

 

 

Zwierzęta

 

barón – samiec owcy

bazie, baźki - owce

brzymie - płachta załadowana zielionką, sianem itp. którą zarzucano sobie na plecy i niesino do domu.

buk – samiec kozy

bukat – skóra bydlęca

cap – samiec kozy

ciota – świńskie gówno pooleciało

cwerg – gatunek małych kurek 2. określenie kogoś niskiego wzrostu

dopuścić – pokryć zwierzę „Dopuściułam królika, ale nie wiym czyj co z tegu bydzie”

dostać cugu - dostać przeciągu, zachorować z przeciągu, z przeziębienia

dostać na łoczy - choroba krów

dziynga – melasa (to co nieustannie żują krowy, wrócony z żołądka pokarm)

farba - maść konia

figać – o zwierzętach, najczęściej koniu lub krowie, fikać, skakać „Nojgorzy piyszyroz wyrzynunć krowe – figo i ciungnie, strach z takim bydlynciym..”, „Ty kuniska tak figały i kwiczały, tyż się bojały łognia”

futer – żarcie dla zwierząt

futernia,futernioł – miejsce przygotowywania jedzenia dla zwierząt

futrować – zadawać jedzenie zwierzętom

gnać – gnać krowę, wyprowadzić krowę do pasienia na drogach i miedzach „”Jo tam lubiaam gnać krowe, czytałam, so, abo śtrykowaam...”

gónić się – o krowie, że ma ruję „Zawołej szklanygo, nasza Bestro się guni”

gusiór- gąsior (ptak), samic gęsi, również określenie „stary kawaler”-„tajki stary gusiur i się nie żyni”

hancek- źrebak „znowy mumy hancka”

husia - świnia, nieco pieszczotliwie

hypa - koza

jałocha – jałówka mająca problemy z zacieleniem „Nakichać na tum jałoche trzyj razy buł szklany i nic”

jałośka, jałosia – jałówka „Mumy takum jałosie, chcieli my trzymać na krowe, ale pewno przedumy bo piniundz potrzebny...”

kapiyżnónć – zdechnąć „Pies num kapiyrznuł, bo zjadł starum lebere”

kiernoz – knur

kinder – knur

klympy – krowy „ Stajsiu kupiuł so dwie klymy”

kłyń – koń „ A nasz kłyń tło tajki wielgi a siuły wej ni mo”

kojfnónć – zdechnąć „Kojfło num prosie, pewno się przeżarło”, „Znowy mi kojfnuł indłur, czy to jakie chorubsko nastało czyj co..?”

kokot- kogut „wczoraj uciyk mi kokot, co jo się gu naugoniaam!”

kokta – kwoka „Ide bez podworek, a tam so śtampko kokta z kurczyntami. I tak żym prawie nadepnuł jedne kurczuntlko bo mi pod giyre podleciało. I wiycie, że ta kokta się na mnie da?”

koktać – wydawać specyficzne gdakanie świadczące o tym, że kura chce wysiadywać kurczęta „”Kura mi kokto, a jo ni mum jajec, może byście mi pożyczyli, zaś wum oddum”

krowiyncy- krowi „Krowiyncy gnój jest dobry na kwiotki”

krówski – krowi, np. krówski gnój – gnój od krowy

kunowoł – weterynarz

lujda- świnia

łachać się – o świni, mieć ruję „ Zawsze jak zostawiymy świńke na zabicie to jes aby kłopot – co rzeźnik mo przyjś to łuna się łacho. A od tajkie miyso nie jes dłobre, i się nie trzymie”

mecia, mećka – cielątko, koźlątko lub jagniątko (pieszczotliwie)

mećki – wiszące długie włosy u podbródka kozy, również końcówki uszu u niektórych zwierząt zakończone włosami. 2. małe kiteczki u dziewczynek 3. uszka dziecka – pieszczotliwie

minc, mincek – kot, kotek

miniek – pieszczotliwie o kotku, również miękkie futerko przy płaszczyku czy kurtce „Obszyłam kapuce takim biołym mińkiym od królika, zaro ładnie wyglundo i tak barzy modnie”

miszajek – osoba, która kastruje

miszyć – kastrować prosiaki czy inne nieduże zwierzęta

muczeć- odgłos, który wydaje krowa

nołpaszcz – zbuk, zepsute jajko

ogónowe – resztka, drobne, końcóka kwoty przy sprzedarzy zwierząt, którą gospodarz daje swoim dzieciom lub temu, kto przy tych zwierzętach pracował

oprzóntać – odpasać zwierzęta w gospodarstwie w określonych porach dnia

oprzynt – odpasanie zwierząt w określonych porach dnia

płokazuje (skazuje) dło łogiera – o klaczy która ma ruję

proszczoki-prosięta „Mumy cztery proszczoki”

skłop – kastrowany baran

snopówka- sieczka z całego snopka zboża

spóścić mlyko - o krowie, że da mleko, mleko zaczyna ecieć ze strzyków. Bywa, że krowa, pomimo, że ma mleko to go nie spóści

swolać - zrzucać, składać szczególnie z woza (gnój, siano, snopy)

szklany – inseminator „Tero szklany przyjdzie, „sztuczny byk” znaczy, bo downi do byka się krowe musiało prowodzać”

szkudny – szczególnie o zwierzęciu, kocie lub psie, taki który porywa jedzenie ze stołu czy szafki

śrup – duży koń, pogrupiany, również stary koń

świniory – kijanki

użniynty - wykastrowany

waka – gąsiennica

waka- suka

wusiuna- gąsienica „Ej, bo mosz wusiune na jaczce”

zaprażyć – o krowie, zasuszyć, przestać doić gdy jest wysoko cielna ” Miaa bym zaprażyć tum mojum klympe, ale łuna nic mi mlyka nie ucino”

zegzić się – o krowie, która ię czegos wstraszya, taka krowa zadziera ogoni biegnie na oślep „Pewno mi klympe brunk użar abo co bo jak się zegziół, to dopiyro za rowym żym jóm dogónióla”

zaściółać- ścielić zwierzętom słomę w chlewach

 

 

„Małe” zwierzątka

 

Hancek – żrebak (ale nie całkiem mały

Gusie, gysiynta, pile - gąsięta

Kurczóntko, kurczynta, pizgłoty – kurczęta

Bajdka, baźka - owieczka

 

 

Wołanie na zwierzęta

 

Koty: myń, myń, myń mincek

Kaczki: taś taś taś

Gęsi pil, pil, pil lub hela gysi

Podpuszczanie psa: yjz gó

Do krowy: nastómp się, hoł

Do konia:

Wije, wiy - idż

Prr, brr - stój

Hojt, hołt – w prawo

Ćwe, ćwy – w lewo

nazot, nyzot, hyzot – do tyłu

świnie nujd, nujd, nujd lub huś, huś lub lujd, lujd

owce: baś, baś baś

kury: cip, cip, cip

siuł- odpędzanie kur

 

 

Pola

 

brónowanie w podłusz – bronowanie wzdłuż skib

brónowanie w popszyk - bronowanie w poprzek skib

chynchy – ugór, miejsca zapuszczone, oddalone, często o podejrzanej reputacji „Łazisz po tych chynchach, jeszcze so krzywde zrobisz”, „Dzie łuni tam na te chynchy się zawlekli?

wypuczajewo – dom, gospodarstwo wybudowane na uboczu, w polu

chodzić po wiyszku – o koniu, który przy oraniu nie szedł w bruździe lecz po jeszcze nie zaoranym polu

ciota –zawirowanie powietrza, mała trąba powietrzna podnosząca w ruchu wirowm piach, słome, wyrwane chwasty itp. Niejednokrotne obserwuje się to na polu „ Nu ciota… to tak mówiyli „świńskie gówno poleciało”, znaczy, że wiatr porwoł i tak krynci wszysko do góry, jak ta trumba powietrzno”-

cyntner – jednostka wagi, 50 kg „Bydzie tegu chyba z pu cyntera”

ćwiklisko – pole po burakach pastewnych

deka - 1. cieplenie ze słomy na kopcu z ziemniakami 2. warstwa wierzchnia stogu ze zbożem

dekować - robić dekę 2.ocieplać coś - kopiec, okno, ścianę itp

grómodki – kupki na snopek (przed związaniem) robione przez ubiyroczke specjalnym sierpem (za kośnikiem lub maszyną koszącą)

grónka – małe pęczki kłosów (tyle, co zmieściło się w rączce dziecka) zbierane przez dzieci na ściernisku. Dzieci dostawały za to drobne pieniążki

hakać – 1. usuwac chwasty motyką czyli haką i spulchniać ziemię 2. hakać pyry – kopać ziemniaki za pomocą motyki 3. przewracać siano za pomocą grabi w celu ususzenia go

kis – żwir

kisownia, pioszczarnia – żwirownia

kliń, na kliniu – pole w kształcie klina, na klinie, na trójkącie – „Na tym kliniu już się nikt nie wybuduje, by to sprzedali sómsiadóm”

kłóski – górna część snopka

knówie – dolna część snopka „Snopki to się musiało ustowiać nu tak, knówiym na dół, a kłóskami d góry”

kopczysko – miejsce po kopcu

kośnik – osoba kosząca kosą

kupkować – robić kupki z siana (na łące)

latłowe zbłoże – zboże jare

losy – rzędy zgrabionego siana na łące, z losów zgrabiało się na kupy (obecnie siano się praeyje z losów)

łobrodlać – radlić po obu stronach zasadzonych ziemniaków

łolszewo ziemia – czarnoziem

łorka na grzebiń - oranie do środka

łorka siywno – oranie przed siewem, głęboko

łosmyk – ominięty niechcący kawałek ziemi przy oraniu

łowsiunka – słoma z owsa

łunty – łęty od ziemniaków

morga – jednostka pola równa 0,25 hektara. Mniejsze jednostki: pu morgi, ćwierć morgi

naściylać – wpuszczać zborze do młockarni, po rożcięciu z\snopka „ Przy młócyniu nojbarzy lubiołym naściylać, bo to gibanie ze sumsieka, to buła ciyżko robłota”

nowina – pole po lesie, w pierwszym zasiewie po karczowaniu „Latoś obsioł dwie morgi na nowinie, bydziymy patrzeć jak urośnie

okróncać pyrki - pozbywać ziemniaki kiełków, na wiosnę ziemniaki w kopcach i piwnicach zaczynają wypuszczać kieki

omuła, łomuła – błędne światełka na bagnistych łąkach wyprowadzające w bagna nocnych wędrowców „Łomóła… nu to chodzióła i wyprowodzaa w nocy, widziaa żym tyż, ale papiyż, nie wiym pryntko który… nu to ón te wszyjskie strachy wyklół i już ich tero ni ma”

pojoda - szkodnik, larwa podgryzająca korzenie roślin

pokos – ukoszony rząd zboża lub trawy, to, co skosiła kosa za jednym pociągnięciem, (na szerokość). „na pokos to się siekło trowe i jyńczmiń, czyli że się to sieczune odkładało na ściernisko, a nie na niepokoszunum trowe czy co. Jak się odkładało na zboże - to się siekło „na ściane” i to się żyto siekło na ściane, bo buło dużykie”

polegniynte, poległe, wyegłe, wlegniynte – o zbożu, które przez deszcze, wiatry, zbyt ciężkie kłosy zgięło się do ziemi

poślad – odpad z oczyszczonego zboża

powrósło – zrobiony szybko na polu „sznur” do związania snopka, powrósłami wiązano wszystkie snopki

przerywka - dawniej w uprawie buraków wyrywanie zbędnych roślin, tak by pozostała jedna, najsilniejsza w pożądanej odległości od następnej

przy kupie – obok siebie, blisko „Łune w Lysznie miyszkajum przy kupie i dziyń w dziyń się widzum”, „Ustowiej przy kupie to wiyncy wejdzie”

pszycz – końcówki oranego pola, tam gdzie nakręcano pługiem lub jakąś maszyną (by nie tratować zasiewów na sąsiednich uprawach). Te końcówki orano (obsadzano) w poprzek

przebiyrać pyrki - sortować ziemniaki ze względu na wielkość, chodziło głównie o wybranie sadzonek

pyrczysko- pole po ziemniakach „Musze jechać na płole i zaorać pyrczysko”

staje – część pola wydzielona w celach płodozmianu ”staja to buły różne, ktu mioł wiyncy pola mioł wiynksze staje, ktu mniej to mniejsze. Jak na piyszym staju były pyrki to na drugi rok miyszanka, abo jak”

radlónka – usypany kopczyk ziemi nad ziemniakami „Radlónki musiały być … nu pyrki to sóm okopowe, tak muszóm rosnónć, w radlunkach”

rajka – 1. rządek jakieś uprawy „Posadziułam dwie rajki marchwie, dwie cebule… du nos starczy” 2. radlónka

rozsrucać – rozrzucać np. gnój na polu lub trawę na łące by wyschła na siano

siyc - kosić zboże lub trawę

snopyszek - snokpek (niekoniecznie mały)

srowe pole – kawałek pola pominięty przy oraniu przez niedbałe oranie

szczeście - podwójny kłos na jednym źdźble oznaczający szczęście dla znalazcy

ślypować – równać pole za pomocą ślepy

ubiyroczka – osoba robiąca snopki za koszącym zboże

ulegnónć - o glebie, ulec, upaść po spulchnieniu

wasztować – układać snopy zboża w specyficzny sposób ( na wozie inaczej i w stodole inaczej)

wiyrtel, wiyrtla – miara zboża, odmierzało się drewnianym pojemnikiem z jednym uchwytem, wiyrla stanowiła zawsze czwartą część

włodnica - oborana bruzda naokoło pola podmokłego

wypuczajewo – dom, gospodarstwo wybudowane na uboczu, w polu

deka - 1. cieplenie ze słomy na kopcu z ziemniakami 2. warstwa wierzchnia stogu ze zbożem

dekować - robić dekę 2.ocieplać coś - kopiec, okno, ścianę itp

zabiygać - robić coś nie w rzędach, nie w ustalonym porządku lecz wokół np. rośliny, „ Nu jak buło polegniynte zboże to nie szło ani na ściane siyc, ani na pokos, jyno trzebnp buło zabiygać”

zażnónć - wjechać tak na polu lub drodze (w mokre lub piach), że nie mmżna wyjechać

złożyć zogun – zaorać fragment staja od bruzdy do bruzdy

zogun – wąski pas ziemi wzdłuż staja. W latach mokrych i na mokrych polach przeorywano pole radłem oddzielając zagony głęboką wyradloną bruzdą, by odprowadzić wodę,

zgrobki – resztki skoszonego zboża, zgrabiane na ściernisku

ziarno poślednie – ziarno gorszej jakości, przeznaczone na paszę

ziarno siywne - ziarno przeznaczone do siewu

zimowe zbłoże - zboże ozime

żdżor – piach, piaszczyste, mizerne pole

 

 

Drogi

 

bruk – droga brukowana „latówka to tako druga - pół bruk a pół pioch”

gać – droga na łące

huptać się – podskakiwać na wybojach na drodze (o wozie, bryczce itp.)

hupty – dziury, nierówności na drodze

latówka – połowa drogi nieutwardzona )obok szedł pas bruku) „Jadymy latówkum, bo po bruku młocno wóz hupto”

linioł, linia– droga w lesie oddzielająca tzw „oddziały” - fragmenty lasu wg podziału leśników

poprzycznioł druga – nazw drogi polnej w Bukówcu biegnącej w poprzek łanów (po lokacji wsi)

rozklekotać się – rozwalić się o pojeżdzie

szaga – skos, skrót; iść na szage iść na skróty

szkarloty- nierównosci na zamarzniętej drodze-na tych drogach to tylko szkarloty”

sztobiasty wóz – wóz na drewnianych kołach otoczonych żelazną obręczą

sztołby, śtołby – drewniane koła otoczone żelazną obręczą

świniorka - rodzaj małego wozu przystosowanego do przewozu jednej świni, ew. dwóch

tojka – roztopy „Jak przydzie tojka, to nie wyjadymy z podworka”

trachta – trakt, szeroka droga, w Bukówcu stary trakt z Głogowa do Kościana (obecnie szeroka droga polna)

zopłóć – boczna droga, W Bukówcu jest zopóć połódniowo i zopłóć północno

 

 

Maszyny

 

bumbaj – rodzaj traktora

dółownik – maszyna konna do robienia dołków przed sadzeniem ziemniaków

dryl – siewnik

figa – maszyna konna do przewracania siana

gunicha – maszyna konna do koszenie zboża (kosi lecz nie wiąże), „Co myj się za tum gunichum umordowały, jak dłobry gospodorz, jachoł barzy pumału, ładne grumodki robiuł... Ale jak buł ledaco, to gnoł nie patrzoł, że nie szło nadużyć”

kómbaj – kombajn

krymer - maszyna z hakami spólchniającymi ziemię

krymrować - uprawiac ziemię za pomoca krymra

kwyrla, kwyrlejka – maszyna do kopania pyrów

lunek – sworzeń do zaczepiania wozu lub przyczepy

młynek – wialnia, maszyna do odzielania ziarna od plew i zanieczyszczeń

muldy – przyrząd do noszenia wapna

opylacz - maszyna konna, na traktor lub ręczna (pchana recznie) podcianająca korzenie chwastów pomiędzy zasianymi rzędami upraw

opylać - podcinać korzenie chwastów za pomoca opylacza lub motyki

siajbka – w maszynce do mięsa kólko w dziurki

sieczkarnia, siczkarnioł - maszyna do cięcia sieczki

sztobiasty wóz – wóz na drewnianych kołach otoczonych żelazną obręczą

sztołby, śtołby – drewniane koła otoczone żelazną obręczą

szufla – drewniana sipa

śmigłówka – maszyna do koszenia zboża

 

 

Narzędzia

 

arfa – drewniane koryto ze szczebli po którym wrzucano ziemniaki do piwnicy

barczyk – orczyk przy wozie lub bryczce

brzymie – zawinięty w płachtę załadunek: zielonka, liście buraków itp., które zarzucało się na plecy

cepa –ręczne narzędzie do omłotu zboża

deza – gruba, długa deska

dinks – przyrząd do czegoś, coś niedużego „Mioł ci tajki dinks do łotwiyraniu puszków, jyno mu szło”

drobka, drob, drobie – drabina „ Dziadek weśli po drobce”

durnik – pręt do wybijania np. urwanej śruby

dygocz – narzędzie z ostrzem na kiju służące do wycinania np. ostu

faska – drewniana wanienka „W fasce było połno wody”

gable – widły

graca – kilof „ Nasze bymny wywlekły grace i tero ni mumy”

gramasy – widły zakończone kulkami służące do wrzucania ziemniaków

grołty – konstrukcja drewniana zakładana do kosy gdy koszono zboża (ułatwiała odkładanie się słomy w pokosy)

haka- 1. motyka do spulchniania ziemi 2. motyka do kopania ziemniaków(na zdjęciu)

kipa – koszyk o określonej objętości stosowany w systemie pracy w majątkach ziemskich

krympulec – drążek do zawieszania zabitej świni na drabinie w celu rozebrania mięsa „Rzeźnik woło żeby gibnunć świnie na drobke, a tu krypulec zginuł. Wszyjscy lotajum i szukajum, rzeźnik mruczy, że jesczy idzie na popołudnie do robłoty – a krympulec zginuł i ni ma!”

markiel – narzędzie do robienia równych rządków przed siewem lub sadzeniem „To wygląda jak szyrokie grabie, ale kielce można wyciungać i ustawiać wedle potrzeby szerzy abo wynzi”

muldy – do noszenia wapna mietła ( ciota, hypa) – popularny chwast w zbożu

naklepać kose – naostrzyć kosę

narzyndź – narzędzie „Weź jaki narzyndź i do robłoty”

plała – plandeka

płachta, płachytka – kwadratowy kawał materiału (mniej więcej metr na metr) z wiązaniami na każdym rogu. Służyła do przynoszenia z pola zielonki, liści buraczanych itp., a także do sadzenia ziemniaków

porzundki – narzędzia

siekocz – przyrząd do siekania uparowanych ziemniaków - na końcu kija była metalowa motyczka w kształcie litery „S”

sipa – szufla

siuńdy – nosidła do wody

siywka – pojemnik zakładany na szyję służący do siania nawozu i ręcznego siewu

szefle – miara „pracy”, na szefle pracowało się „na pańskim” czyli u dziedzica (kopanie ziemniaków, ćwikły, cukrówy, rzepy) Jedna szefla to były dwie kipy czyli dwa koszyki. Za każde przyniesione dwie kipy dostawało się od „ekónóma” metalowy znaczek i na koniec pracy za każdy taki znaczek otrzymywało się określoną kwotę pieniędzy

szplint – zawleczka zabezpieczająca część maszyny przed wypadnięciem

sztyl – trzonek łopaty, grabii itp.

szufla – drewniana sipa

ślepa, ślypa – deska zaprzągana do koni, na niej staje powożący i równa (ślepuje) pole

tryjer – duży młynek do młynkowania

włucki – lejce

 

 

Pojazdy

 

drobiasty wóz – wóz drabiniast

dryńda – stary pojazd, pojazd niemodny, pojazd często

dukart – mały, paradny wóz „ Przyjachali myj dukartym, wiyn nie bydymy brać te bajdy”

hela – wóz konny z wysokimi bokami

nadkłodki – deski dołożone na brzegi wozu lub przyczepy (aby się więcej zmieściło

ołto- samochód- „ ktu mioł kiedy ołto”

platforma – wóz z niską skrzynią, nikimi bokami „Downi barzy helóm woziyli tero platformy sóm bo niży do kładzyniu, nu tak jes…”

powózka – bryczka „”Do kościoła młodzi jachali powózkum, a nazot zaś śli na piechotke”

sztobiasty wóz – wóz na drewnianych kołach otoczonych żelazną obręczą

sztołby, śtołby – drewniane koła otoczone żelazną obręczą

świniorka - rodzaj małego wozu

taradeja- bryczka, pojazd, auto

 

 

Zabudowania gospodarcze

 

blung – przegroda z desek między bojewicą a sumsiekiem

bojewica – klepisko w stodole

chlyw, chlywy –obora, chlew, świniarnia

ganek – przejście w chlewie lub oborze między patykami lub stanowiskami zwierząt, najczęśćiej wybetonowane, również wybetonowana lub wybrukowane ścieżka od furtki do domu

gospodarka – gospodarstwo „ Łóntyn gospodarke na bankrut sprowadzi, a to tako adno gospodarka buła za jego łojca…”

kafer – małe drzwiczki nad chlewami prowadzące „nad chlywy”, tam przechowuje się siano

kubel – kojec do świń

kubelek – klatka dla królików lub drobiu

na drużkach – miejsce na słomę nad bojewicą (pod dachem stodoły)

paterajda – mała gospodareczka, tak 2 – 10 mórg

patyk - kojec do świń ub cieląt

picnik – kosz nad korytem koński (do siana)

piernota, piyrnota - chwast, wichłacz

podworek – podwórek, podwórze

spichrz – spichlerz

spuszka – drewniana poprzeczka w płocie do której przybija się sztachety

stajnioł – stajnia

sumsiek – miejsce w stodole po obu stronach bojewicy (klepiska), odgrodzone bluzgami (przegrodami)

szpunga – spuszka, drewniana poprzeczka w płocie do której przybija się sztachety, również poprzeczka wzmacniająca bramę lub wrota z desek

wrota – brama na podwórek lub do stodoły

wrótnia,wrótnioł – jedna połówka wrót

 

 

 

 

Dział II

Jedza

 

 

Potrawy i produkty

 

ajntop – obiad w jednym garnku, gęsta zupa często z wkładką mięsną

amyntka – dwie kromki chleba złożone razem, kanapka. „złożyć na amynt” – złożyć do siebie (jak ręce w pacierzu)

angryst – agrest „Momy dobry angryst”

bania – dynia

bedki – wszelkie grzyby

berbelucha – byle jaki alkohol, często bimber

biksy – puszki, konserwy

bioły groch - fasola

bobek – gatunek małych gruszek

bułczanka – kiszka do której dodaje się w czasie wyrobu dużą ilość rozmoczonej bułki

bździuny- małe, niedorodne owoce „Latoś te jabka jakieś bździuny”

dobro kawa – prawdziwa kawa (w odróżnieniou od kawy zbożowej) „Pamiyntóm jak roz dwie godziny stojała żym za paczkum dobry kawy, a mróz bół jak pierun, i skuńczuła mi się przed nosym”, „Matka zrób num dobry kawy, ale wiysz, wujewi nie takum fitke”

faryna - cukier

fitka – lura, cienka kawa lub herbata

galarepa, galarepka – kalarepa, kalarepka „“Nasze dzieci mocno lubium chrostać galarepki, wiync jo nasadze cały zogunek, niech chrupium. bo to zdrowi jeś jak te słodkie...“

galat – galaretka z nóżek ‘Tak mi się galat kiepsko styngnuł...”

giyra – udko

glón- pajda chleba

gordyka – przewód pokarmowy „Musiało mu tam co siedzieć w gordyce, bo tak co chwile chorchloł”

gordziułka – szyjka od drobiu „Wszyscyj lubieli obrydzać gordziułke, wiync matka co nidziele po kolei dawaa innymu”, „”Roz ide patrzeć a moje gusiynta leżum zażarte! Wszyjskie miały uchrumpniynte gordziułki”

gotujunco woda – wrzątek „Śrót parzymy gotujuncum włodum już na wieczór”

gryski – bułki

jabo, jabko – jabłko

kakał – kakao

kapołka – serwatka „Kapołka to jes serwotka, to kapie z tworogu i bez to kapołka”, powiedzenie ” Łod kapołki ładne chłopołki” ub „utopiół się w kapołce” - ochłopaku, który odszedł od swojej dziewczyny

kaszoł, kaszok – kasza po świniobiciu (z krwią, tłuszczem,przyprawami), włożona we flaki to po prostu kiszka. Jada się ją po przysmażeniu na patelni z chlebem lub ziemniakami „Kaszum to my lubimy, abo tak abo we flace, jednako… Jo wole tak aby usmażunum, do tego pyrki, kiszono, gotowano kapucha – fest łobiod”

kiszczunka – rosół w którym gotowały się wyroby ze świniobicia (mięso, salcesony, kiszki) , jadło się ją z kawałkami zamoczonej bułki lub z makaronem Obecnie rzadko się go je, kiedyś po zabiciu świni dzieci roznosiły kiszczunke po wszystkich sąsiadach (było jej bardzo dużo) dostając za to słodycze a nawet drobne pieniążki

klaćkanka – gęsta, słodka zupa z mleka zaciągana mąką, często podawana małym dzieciom

kluchy na parze, kluski z lumpa – pyzy gotowane na parze

knaga –laska twardej suszonej kiełbasy swojskiej. „Knaga? Nu to kiełbasa, jak tak wisiaa w kuminie uwyndzuno pore tygodni abo i ze trzy miesiunce, to już ani gryź nie szło aby się sysało”

korbol, bania- dynia „pozbiyrali żeście już korbole?”

kruszki – gruszki „Mocie kruszki? Bo u nos latoś trzy na krzyż”

kruszunka – zupa z mleka z kluskami kruszonymi, kluski robiono mieszając delikatnie jajo z dużą ilością mąki. „Kruszunke to my jedli zawsze w piuntek. I pyrki z gzikum.”

kulanki- pyzy kartoflane

kupne – kupione, nie zrobione w domu „Słodkie na kumunie byde mieć kupne, jo nie jes w stanie napiyc tyla plocków”,

lemulada- oranżada, lemoniada „Móm lemulade ale ci nie dóm”

leżołki – gruszki miękkie w środku, przejrzałe „Przyniys mi kruszki, ale same leżołki”

luńt – 1. krążek kiełbasy. 2. coś zwisającego np. fragment ubrania „co to ci wisi za luńt kole spódnika?”

łobiod – obiad „ Dziś na łobiod mieli my grochówy na gnocie”

modro kapusta – kapusta modra „Modro kapusta to jes nojlepszo do kaczki… i do tego kluchy na parze, to jes dobry obiad!”

mołto kawa – kawa mielona „Tero idzie kubić takóm mołtóm kawy, ale przód to buł młyjnek i się moło”

muśtryk – musztarda

okruszki – kruszonka na placu „Upiekłam aby placek na okruszkach, i tak nasi nie jedzum”

plince - placki ziemniaczane

pojda, pojdka- kromka chleba

polywka –zupa z mleka i wody, zaklepana mąką, wkrawano do niej chleb lub bułkę, lekko solono i słodzono, jedzono najczęściej na śniadanie „Rano matka nagotowaa polywy i to nos trzymało do obiadu” powiedzenie : Łod polywki ładne dziywki”

pora - por

porka – bułki pieczone po dwie (złączone ze sobą) „Ni ma nad porki od naszygu piekorza, nawet łobscy tu kupujum i so chwolum”

prażónka, prażócha – kluski z ziemniaków gotowanych razem z mąką, polane przysmażoną wędzonką

przysmażunki – ziemniaki przypieczone na patelni na tłuszczu na brązowwy kolor

pyrki duśki- piure, duszone ziemniaki

pyrki-ziemniaki

pyry z gzikum (z gzikiym)- ziemniaki z serem

radyjska – rzodkiewka

rupotaja – potrawa z jaj, mąki i mleka, „oszukana” jajecznica

rzundki – bułki pieczone po cztery sztuki (złączone ze sobą) „”Nasz piekorz piyk rozmaite gryski i te porki, i rzundki, i zemelki...”

sekulada – czekolada

selera – seler

siekane – mielone mięso, mielone kotlety

skiba, skibka – kromka chleba ucięta tylko do połowy bochenka „Zjadła żym dwie skiby chleba”

skopowina – baranina

skwiyrki, skwiyczki , szwejdki- wysmażone podczas wytapiania smalcu kawałki słoniny

słodkie – pieczywo cukiernicze, dziś również gotowe czyli „kupne” „jo co sobote pieke słodkie, bo najsi mocno lubioum”, „”Dziywczynta dokrujcie słodkiygo i zanieście na stół bo tam mało co łostało”

sobka – żeberko od świni (smażone)

sobki – żeberka wieprzowe „Mocno lubiymy obgryzać sobki, jak tak wycyckosz gnotek, to oż słodki jes”, ”Wole sobki jak kotlety, od kotleta ani sosu rychtyg ni ma”

stary syr- uleżały ser do smażenia

swojskie – zrobione w domu przez siebie (tylko o jedzeniu i napojach) „Ni ma jak swojsko kiołbasa, w te kupne to nakryncum bele czego i za dwa dny sino, czujno i nie do żdzarciu”

syr smażuny- ser topiony

syrki kulane- ser z koprem, o nieprzyjemnym zapachu

szabel – fasolka szparagowa „Ktu mioł downi szabel, aby ksiyżo pani. Zaś włościanki to sprowadziuły, szak”

szałota – sałata „Wej tak latem to nojlepi smakuje szałąta i duśki, miyso to barzy mi smakuje zimum”, „Nasi na szałote to majum dugie zymby”, „Jo sieje doś szałoty, bo nasi lubium”

szarówki, szagówy – kluski kopytka „Dziś na obiad są szagówy”

szczelunka – mała cebulka służąca jako sadzonki cebuli „Szczelunka musi być maluśko, z tyj wielki aby łożegi rug cug powyrostajum i fertyk”

szneka – drożdżówka

ślepoki – rosól na wędzonce z ziemniakami

ślopta – byle jaki napój lub byle jaka zupa

wychopek – 1. podpłónek 2. płaski placek z ziemniaków i mąki pieczony w chlebowym piecu lub piekarniku

zemelki – rodzaj bułek „Downi buły tyż zemelki, ale tero już nigdzie pewno nie piekum, szak”

zyrób – gęsty syrop z buraków cukrowych do chleba lub do wypieków

 

 

Naczynia, narzędzia kuchenne, sztućce

 

blacha, blaszka – prostokątna forma do placka

blachyrka – mały garnuszek lub patelnia blaszana, „ Z blachy tajki gornuszek, to tyż się blachyrka mówi”

brutfanna - brytfanna

buńka- metalowa zakręcana butelka na kawę zabierana zimą do pracy w lesie (można ją było położyć przy ognisku i kawa się zagrzała) „dziej es mojo buńka z kawum”

butel – duża butla np. do robienia wina

ćkiołko – słoik, wek „W tych ćkiołkach jest samo woda”

ćkiołko, ckło – słoik

ćklane – szklane „ Nó flaszka to bóła do soku abo do wódki, tako ćklano…”

dekiel– 1.przykrywa „Włóż dekiel na tum studziynke, bło jeszczy chtu wrypnie” 2.dekielek nakrętka na słoik „Mosz chtóry dekielek na małygu twista?”

dunica – naczynie do ucierania ciasta (maku) z rowkami wewnątrz

duślak – 1. patrz „śtamper” 2. cedzak „Wylołam wszystko na duślak”

fiżanka – filiżanka

framuga – piekarnik

garniec – pojemnik na wodę w piecu kuchennym

gigielec - widelec „Żgnół mnie gigielcem”

gorki – garnki

gornyszek – mały garnek

kaminiok , kamiynny gornek - garnek kamionkowy „”Wlej ślywki do kaminioka, zaś jak pójde do latowe kuchnie to wezne”

karólek - kminek „Ło już tak tero nie mówióm… my mówiyli karólek, znaczy kminek”

knyp, knypek – nóż, nożyk „Knypek to małyj nóż, tak do łodziyraniu królika”

kwyrla, kwyrlejka – mątewka do rozrabiania mleka, ciasta itp zrobiona z czubka gałęzi sosnowej poprzez odcięcie mniejszych gałązek

łożeczka- łyżeczka

łożka - łyżka

łupina – obierka, również to co pokrywa ziemniak „Dzisiej na łobiod robie kruszumke i pyry w łupinach”, „No w łupinach to sum pyry, tero mówióm w mundurkach”

miałki talerz – płaski talerz

nabiyrka – nabierka, chochla” Mama nabiyrką nalała zupy”

patela – patelnia

patelka – mała patelnia

picie-napój, coś do picia” Jak my jachali na łunke to brali my chlyb i picie na cały dziyń. Zaś my siedli pod łolszynkami i jedli..”, ”Picie mi się skuńczuło, wiync nabrały my w butelke wody z kurka i jakoś do kuńca wyjazdu my opynkały”

siuńdy – nosidła do wody

skarupy – naczynia porcelanowe lub fajansowe „Skarupy tero idzie wynajunć od Gospodyń (Koła Gospodyń Wiejskich), downi jak na wesele abo pogrzyb to my wszysko musiały pożyczać jedna od drugie”, zastawa stołowa

statki – naczynia kuchenne „Statki to to wszysko co się w kuchni używo, a po obiedzie trzebno umyć statki:”, „ Nasi dostali na wesele doś skarupów, pewno ze trzyj

szkluna – szklanka „Wloł mi całum szklune wina. Mówie, że jak to wypije to padne, a łun, że to takie słabe, swojski winko”, „Jak dostoł wypłate to szklunami wódke piyli, a zaś przychodziyli piniundze na chlyb pożyczac”:

ślywki – zlewki, pomyje

śtamper – durszlak do ugniatania ziemniaków

top – garnek

topek – mały garnuszek

tygielek – garnuszek z rączką

wylywany gornek – garnek emaliowany

zakryncodko – cos co służy do zaręcania np. butelki, słoika „Jak my jachali na wycieczke to zakryncodko od butelki z piciem spadło mi dzieś w autobusie i musiałam całum butelke wygurdac”, Tero te zakryncodka do twistów robią takie kiepskie, że się słoiki nie zamykajum”

 

 

Smaki

 

czujne - lekko zepsute jedzenie

dryntki- kwaśny „ale tyż ty wiśnie dryntkie”

gorżki – gorzki – „Piołyń to jes chyba nojbarzy głorżki lyk”

jałowe – nietłuste

jarki – twardawy, niedogotowany „Jarkie mosz ty pyrki, ni mogłaś jeszczy mumynt pogotować?”

lubawe mięso –chude mięso

mikciejszy – bardziej miękki – „Te minkciejsze kruszki to do suszyniu, a ty twiesze na kupłoty.”

minki – miękki „ „Mac to gotowali my ze dwie godziny żeby bół minki”

srowe - surowe

zalatujónce - lekko popsute jedzenie

 

 

Jak gotowano? Jak jedzono?

 

angielka- piec kaflowy lub metalowy służący do gotowania. „Wstaw na angielke gor z pyrami”

burzawiny- piana „Gotowała żym mlyko, i nogle zrobiuła się burzawina”

dostony – dojrzały „Kruszki do zaprawy ni mogum być dostone

drabanki –żeliwna konstrukcja , pod nią rozpalano ogień w kominie, na niej stawiano garnek i gotowano posiłki

drzyzda – coś miękiego, rozmiękłego, paćka „Co to mosz za drzyzde? Smake mo na pyrki duśki, ale wyglundu nie”, „Wiezłam masło, a to buła gorunczka jak nie wiym i przywiezłam w koszyku drzyzde”

duźwa – 1.placek, chleb twardy, z zakalcem 2. dziecko lub zwierzę (przede wszystkim kot) które lubią być pieszczone, przytulane, głaskane

gagać się (kiktać się)- mały ogień słabo palący się

klacia – coś miękkiego, paćka

klektać się- szybko gotująca się gęsta potrawa (powidła, dżem, gęsta zupa)

krajeć- kroić

kupuny – nierówności na zbyt wyrośniętym cieście drożdżowym

latowo kuchnia – pomieszczenie na zewnątrz z piecem do gotowania, służące również jako pralnia „ Zaprawy to robie w latowy kuchni, mum tam angielke i kocioł”, Rzeźnik niech grzebie w latowy kuchni, nie naśniochro mi przynojmni w chałupie”

łokrosić, krosić – wduszenie tłuszczu (skwarki z boczku i cebuli) w ziemniaki

łupiny – obierki od ziemniaków, jabłek itp. „Nastrugej pyrków, a łupiny łostow w koszyku”, „Dzisiej na łobiod bydum pyry w łupinach i gzik” (ziemniaki w mundurtkach)

obciyrać – wycierać naczynia „Musze jeszczy poobciyrać po obiedzie i zaś siedne do maszyni to może ci sklepne tyn spódniczek”

patunić się- mocny ogień ale wydający dużo dymu

pomywać – zmywać naczynia

pomywać – zmywać naczynia

pomywać – zmywać naczynia „U nos nik nie chce pomywać, jo staro tak codziynnie pomywum”

pyrlić się – dogotowywanie z boku pieca

pytwać – sprawiać drób, usuwać wnętrzności „Ciotce jak przyjachaa z Lyszna to trzebno buło zabić kure i wypytwać, bo łuna tako paniusia buła”

rozklektać się – rozgotować się „Kluski mi się rozklektały”

siakać – siekać „Każdy dziyń musiaam siakać ćwikłe do krów, nu i pyrki uparową i tyż posiakać”

strugać- obierać „ strugej te pyry bo zaro przyjadum z robłoty”, 2.rzeźbić Łun so lubioł strugać ptoszki, stwłory i co nie jyno”

strugać pyrki – obierać ziemniaki, nastrugać pyrek – naobioeraż ziemniaków „Nu babcia tak się krynci, pyrek nastruże, popomywo... jeszcze się trzymie”

strużyny – obierki :”downi wszysko świnia żarła, resztki, strużune od pyrków, pomyje, zielunke i to miyso miało docna innum smake, nu lepsze buło”

ślumpa – brudna woda, pomyje

śroba- bardzo gęsta zupa (czasem o gestym płynie)

wysapieć się - o sosie, ewentualnie rosole, że wyparowała z niego woda

zokal - zakalec

zrobić łogiń- rozpalić ogień

 

 

Robienie zapasów

 

Zabijanie świni

kielbrund- głowizna, mięso gotowane przy zabijaniu świni

kiołba – kiełbasa „Ale dobro buła ta kiołbacha”

koryto do świni – drewniane koryto z uchwytami do oparzania zabitej świni (aby oskrobać szczecinę) „Tero już nik nie skrobie świni, to koryto nie jes potrzebne”

krympulec – drążek do zawieszania zabitej świni na drabinie w celu rozebrania

lebera – wątrobianka „Ta lebera jest tako tłusto”

mięsa „Rzeźnik woło żeby gibnunć świnie na drobke, a tu krypulec zginuł. Wszyjscy lotajum i szukajum, rzeźnik mruczy, że jesczy idzie na popołudnie do robłoty – a krympulec zginuł i ni ma!”

peklówa – peklowane mięso

 

 

Pieczenie chleba

bochna – bochen

chlyb musi zapukać-płukanie dłonią w chleb by sprawdzić czy jest dobrze upieczone ,, Matka pukała w chlyb, jak zadźwińczoł to znaczy że jest nie odpadły”

czeluść –otwór pieca chlebowego

dziyrza, (dawniej dziyrzoł) – dzierża do wyrabiania ciasta chlebowego

garować się- rośniecie np.: drożdży, ciasta

grzebło- mała deseczka (obecnie z metalu) na kiju służąca do wygarnięcia do wygarnięcia węgla z pieca chlebowego

kópónka – drewniane naczyie z jednego klocka drewna z wgłębieniem do urabiania ciasta. Czasem też ze słomy, kładziono tam chleb aby wygarował

krómka – piętka

łodpadły chlyb- chleb w którym środek odpadł od jego wierzchu.

łopata do chleba- drewniana łopata przeznaczona do wyciągania chleba z pieca

młodzie- drożdże

ośródka- środek chleba

podpłónki- zduszone ciasto pieczone na brzegu pieca chlebowego, posmarowane gęstą, kwaśną śmietaną posypane cukrem

pościnie – tył w chlebowym piecu

przyczyniać-dodanie do zakwasu maki w trakcie pieczenia chleba

przylepka- miejsce gdzie w trakcie pieczenia skleiły się dwa bochenki

pumietło- mokra szmata na kiju przywiązana do kija, służąca do wygarnięcia resztek gorącego, rozażonego węgla z pieca chlebowego

skibka - kromka chleba krojona do połowy bochenka

szczypki - metrowe kawałki drzewa przeznaczone do pieczenia chleba

śnytka – kromka chleba

tło, tła - „posadzka” w chlebowym piecu

ukulać- uformować np.: chleb

wyrobiać- zagniatać ciasto

 

 

Robienie powideł

koprowy kocioł – kocił miedziany służący do smażenia powideł śliwkowych „My mieli koprowy kocioł to wszyjskie sumsiodki przychodziuły smażyć u nos powidła”

łupać śliwki- wyciągać pestki z śliwek

miyszadło musi stojeć- gdy mieszadło stoi, oznacza to że powidła są gotowe, gęste

miyszadło- specjalny kij do mieszania powideł lub smalcu

 

 

Robienie masła

cyntrefuga- wirówka o mleka

kierzynka- drewniana maszynka do robienia masła

kierzynka zaczyno godać – tak się mówiło gdy masło było już prawie zrobione, wtedy z kierzynki dochodziły inne odgłosy ni z wcześniej

klepka masła - miara masła, służył do tego specjalny drewniany pojemnk, często zdobiony, zdobienie to odbijało się w maśle

maślunka- maślanka

odciungane mlyko- oddzielanie mleka od śmietany

odkryncać mlyko- oddzielanie mleka od śmietany

przerobiać masło - za pomocą warzódki przesuwało się cienkimi warstwami masło z jednej strony miski na drugą. W ten sposób wyciskało się resztki maślanki zawarte jeszcze w maśle

siednunć się, zsiednunć się- mleko które miało skwaśnieć

śmiotana- kwasna śmietana do robienia masła

tłuczołka - w kierzynce

warzódka – drewniana łyżka do przerabiania masła

 

 

 

Inne

chaps - kęs „Dej mi chapsa tego plocka”

chrostać – jeść twarde rzeczy „Tyn nasz pies to pogryzie nawet wielkie gnoty, jyno chrosto”

chrumpać – chrupać, gryźć twarde rzeczy „”Jo nie umie lizać cukierka, zaro musze pochrumpać”

dugie zymby – mieć na coś dugie zymby - nie lubić jakieś potrawy „ nais na słodkie to majum dugie zymby, chabas im barzy podchodzi”

funt - pół kilograma, mniejze jednosti: pó funta, ćwierć funta

glugnónć- łyknąć „ Jak żym so glugła tego lyku to mnie zaro przeczyściuło”, glugać – odrabiać (o winie)

golnunć – wypić jednym haustem, wypić szybko najczęśćiej alkohol, również lekarstwo „Łun ci już nie pojedzie ołtym bo so golnuł ze sumsiadym”, „Ady golnij to, zaro ci bydzie lepi”

gut, gutek – łyk, łyczek „Dej popić, aby jednygo gutka..”, „Już tak żopoł, tajkie wielkie guty robiuł, myślaam, że się zachłyśnie”

gutnunć – połknąć, łyknąć „Nu gutnij to, wiym że głorżkie, ale musisz”, „Jak chwyciuł flache, to tak dugo gutoł, oż wszyjsko wygutoł. Do dna”. „Jo ni mogę gutnunć ty tablytki, jes za wielko!

halba, halbka - pół litra czegoś

hib – raz, rzut „Tyn kokot pojdzie na piyszy hib” 2. „Dostać hiba” zepsuć się o jedzeniu „Ta kiołbasa dostaa hiba”

kwatyrka - ćwierć litra czegoś

liter - litr , na litry mierzy się nadal wiele artykułów zwykle sprzedawanych na kilogramy, np. jagody, miód

po ptoszku– po małym kieliszku (25 g) „Nu to po ptoszku so golnymy, szak sumsiod”

po ziorku – po kieliszku wódki „Nu na tum okazjum muszymy so szwagier bumnuć po ziorku, nie?”

smaka – apetyt „Ni mom coś smaki na jedze” 2. smak „Nie wiym na co to mo smake? Jako ryba?”

spucnunć- zjeść ze smakiem. „Wilki i niedźwiedzie czekajum na tajkie knajdki jak ty żeby je spucnunć”

śrupok – szczotka ryżowa

wycyckać – wyssac, wypić przez mały otwór „Zeżar całum giyre, nawet tuk wycyckoł” 2. wystawić kogoś do wiatru, oszukać, również wyciągnąc od kogoś podstępnie pieniądze „ Tak im przepiyrkował, tak słodko godoł i tyj wiysz, że ich wycyckoł?

wytrymbić – wypić „Wytrymbiól mi całum flaszke lemulady!”

wyżopać – wypić, najczęściej o alkoholu „Ón so lubi wyżopać